Medya Dayanışma Kümesi’nden Basın Ahlak Asılları kararına reaksiyon

Medya Dayanışma Kümesi, “Basın İlan Kurumu’na keyfi tavırla geniş bir sansür yetkisi getiren yeni Basın Ahlak Asılları kararını reddediyoruz. Sansür maddesindeki kararlara ahenk ve hazırlık niteliğinde olan bu kararın, yasa geri çekilmesine rağmen Resmi Gazete’de yayımlanması, ‘ben yaptım oldu’ anlayışının yeni bir tezahürüdür.” açıklaması yaptı.

Basın Kurulu, Çağdaş Gazeteciler Derneği, Diplomasi Muhabirleri Derneği, DİSK Basın-İş, İktisat Muhabirleri Derneği, Gazeteciler Cemiyeti, İzmir Gazeteciler Cemiyeti, KESK Haber-Sen, Parlamento Muhabirleri Derneği, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti ve Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın oluşturduğu Medya Dayanışma Kümesi tarafından, Resmi Gazete’de yayınlanan yeni Basın Ahlak Temelleri kararlarıyla ilgili açıklama yapıldı.

Karara karşı hukuksal teşebbüslerin başlatılacağı bildirilen yazılı açıklamada şunlar kaydedildi:

“Basın İlan Kurumu’na keyfi tavırla geniş bir sansür yetkisi getiren yeni Basın Ahlak Asılları kararını reddediyoruz. Sansür maddesindeki kararlara ahenk ve hazırlık niteliğinde olan bu kararın, yasa geri çekilmesine rağmen Resmi Gazete’de yayımlanması, ‘ben yaptım oldu’ anlayışının yeni bir tezahürüdür. Basın İlan Kurumu, tüm yazılı ve dijital medyanın RTÜK’ü olmaya hazırlanıyor. Bunu kabul etmeyeceğiz. Sansürü artıracak yeni ahlak prensiplerine karşı tüzel teşebbüsleri başlatıyoruz.

Basın İlan Kurumu Genel Kurulu’nda gazeteci üyelerin itirazlarına rağmen 27 Mayıs 2022’de kabul edilen yeni Basın Ahlak Temellerine Dair Genel Şura Kararı, bugün (6 Temmuz 2022) Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. ‘Dezenformasyon’ mazeretli sansür yasasının geri çekilmesi sağlanmasına rağmen yasaya hazırlık niteliğinde olan, şimdi yasanın Meclis müzakereleri başlamadan alınan bu Genel Konsey kararını reddediyoruz. Zira bu kararla Basın Ahlak Esasları’na getirilen güncelleme, İrtibat Başkanlığı’nın daha evvel Danıştay tarafından yürütmesi durdurulan Basın Kartı Yönetmeliği kararları üzere tüzel bellilikten uzak ve yoruma açık kararlarla yapılmıştır. Basın İlan Kurumu’nun 1994 tarihli Basın Ahlak Esasları’nı ortadan kaldıran, muğlak tabirlerle yeni temeller getiren bu kararla ‘terör örgütleri, bunların üyeleri ve olaylar hakkında bilgi ve görsel verilmesi’, ‘aile yapısını bozmaya yönelik yayınlar’, ‘Türk toplumunun ulusal ve manevi pahalarını korumak’ üzere bireye nazaran farklı yorumlanabilecek kararlar eklenmiştir.

“Yeni basın ahlak asılları kararı belirsizliklerle dolu”

İnternet yayıncılığındaki hızlanmanın tesiriyle doğrulama prensibinin işletilmediği yayınlar münasebet gösterilerek alınan yeni Basın Ahlak Temelleri kararı, soyut, belirsizliklerle dolu, eski temellerde yer alan ve gazetecilerin tenkitlerine neden olan tabirler korunarak alınmıştır. Örneğin ‘ahlaka karşıt yayın yapılamayacağı’ formundaki eski karar, ‘genel ahlaka’ olarak değiştirilmiştir. Bu karardaki ‘genel ahlak’ tabiri, cezalandırılmak istenen gazeteler ya da gazeteciler için hiç elbet taraflı olarak yorumlanabilecektir. Birebir halde ‘Toplumun temeli olan aile yapısını bozmaya yönelik ve ailenin korunmasına muhalif yayın yapılamayacağı’ ve ‘Türk toplumunun ortak ulusal ve manevi kıymetlerini zayıflatmaya yönelik yayın yapılamayacağı’ formundaki kararlar de tüzel bellilikten, nesnellikten, kapsayıcılıktan uzak ve bireye nazaran yorumlanabilecek kararlardır.

“Etik unsurların ruhuna ve tabiatına aykırıdır”

Basın İlan Kurumu İdare Kurulu’nun daha evvel berbata kullandığını herkesin gördüğü resen ceza verme yetkisi, yeni ahlak prensipleriyle güçlenecek, iktidarın sansür sopası haline gelecektir. Eleştirel basına yönelik cezalandırma furyası, yeni ahlak prensipleriyle gazetelerin internet sayfalarının ve toplumsal medya hesaplarının da kontrol altına alınıp ceza kesilmesiyle yaygınlaşacaktır. Kaldı ki resmi ilan dağıtımı nedeniyle maddi gücü elinde bulunduran Basın İlan Kurumu’nun birebir vakitte ahlaki kıymetlendirme yapması, etik unsurların ruhuna ve tabiatına alışılmamıştır. Ayrıyeten Basın İlan Kurumu yapısı itibariyle siyasi bir kurum olduğu için bu türlü bir kıymetlendirme yapması, apaçık siyasi güdülerle cezalandırma uğraşıdır.

“7 karşı oyla kabul edilmiştir”

Genel Kurul’un mayıs ayının son haftasında yapılan toplantısında gündeme getirilen bu yeni Basın Ahlak Temelleri kararı, Genel Kurul’da temsil edilen basın meslek örgütleri tarafından eleştirilmiş, reddedilmiştir. Yeni asıllar, Genel Kurul’un gazeteci üyelerinin itirazlarına karşın 7 karşı oyla kabul edilmiştir. Gazetecilerin faal iştiraki olmadan basınla ilgili mevzuat yapılamayacağı, yapıldığında da çok önemli problemler ortaya çıkacağı bir kere daha kanıtlanmıştır. Genel Heyet kararı, normlar hiyerarşine büsbütün karşıttır. Kanunlarla düzenlenmiş konuların bir defa de ‘karar’ ile düzenlenmesi, hukuken mümkün değildir. Yeni temellerdeki muğlak sözleri yargıya taşımak için hukuksal teşebbüsleri başlatıyoruz. Kamu ismine yönetici durumda olanlara sesleniyoruz. Basın İlan Kurumu değerli bir kurumdur. Bu kıymetli kurumu ceberut ve intikamcı değil iştirakçi karar süreçleriyle işletin. Gazetecilik hata değildir. Basın, sizin düşmanınız değildir. Elinizi kalemimizden çekin.”

28 yıl ortadan sonra yine düzenlendi

Basın İlan Kurumu Genel Heyeti, en son 1994 yılında belirlediği Basın Ahlak Temellerini yine düzenledi. Bu düzenlemeyle birlikte 30 Ocak 1994’te Resmi Gazete’de yayımlanan 129 sayılı Genel Heyet kararı ve değişiklikleri de yürürlükten kaldırıldı.

Basın İlan Kurumu’ndan yapılan açıklamada, vadeli yayınlar yanı sıra toplumsal ağların da Basın Ahlak Temellerine uymalarının hedeflendiği belirtilirken, yapılan değişikliklerin 25-27 Nisan tarihleri ortasında yapılan Genel Kurul’da kabul edildiği bildirildi.

Yürürlükten kaldırılan kararda kısa cümleler halinde yer alan; yanıt ve düzeltme hakkının kullanılması, içerik çıkarma, erişim engellemesi, özel hayatın saklılığı, hakaret, sövme, iftira, haksız isnat, haber kaynağının kapalılığının korunması, ulusal ve toplumsal pahalara hürmet üzere bahisler yeni kararda başka başlık halinde ayrıntılı olarak yer aldı.

Basın Ahlak Temellerine karşıtlık savına ait 30 gün olan müracaat mühleti 60 güne çıkarıldı. Bu kapsamdaki şikayetler BİK internet sitesi üzerinden de yapılabilecek.

Dünya